Opis

• Tytuł:
  Erinnerung an das Geschlecht Działowski
• Twórca:
  Roszak, Stanisław;
  Targowski, Michał
• Opis:
  Die bis ins 20. Jahrhundert hinein im Kulmerland lebende Familie Działowski gehörte zu jenen Vertretern des Adels und der Grundbesitzer, die der Kenntnis, dem Aufbau und dem Erhalt des Gedenkens an die Mitglieder der eigenen Familie wesentliche Bedeutung beimaßen. Bereits in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts erstellte der preußische Schriftsteller Wawrzyniec Działowski auf der Grundlage von Nachforschungen in Gerichts- und Privatarchiven im Bereich des Königlichen Preußen das sog. schwarze Buch der Familie Działowski - eine heute verschollene Handschrift, die Auszüge aus Akten und Tagebüchern aus dem 16.-18. Jahrhundert enthielt, welche diese Familie sowie mit ihr verschwägerte Geschlechter betrafen. Das Motiv Działowskis für die Arbeit an der Familiengenealogie war außer normaler Neugier bestimmt auch das Verlangen, das Prestige und die gesellschaftliche Position der Familie zu stärken. Als in dem 1738 herausgegebenen zweiten Band des Wappenbuches von Kacper Niesiecki nur eine sehr lakonische Erwähnung der Działowskis erschien, intervenierte Wawrzyniec auf der Suche nach einer Möglichkeit, die ihm bekannte Vergangenheit des Geschlechtes öffentlich darzustellen, bei Józef Andrzej Załuski und übereichte dem Autor des Wappenbuches anschließend eine summarische Abhandlung über die Działowskis, welche dieser in das Supplement zum vierten Band seines Werkes aufnahm. Aus den darin enthaltenen Inhalten geht u.a. hervor, dass Vertreter dieser Familie bereits im 18. Jahrhundert die nicht der Wahrheit entsprechende Legende verbreiteten, sie stammten von dem mittelalterlichen Ritter Mikołaj Działowski ab, der für sein Auftreten auf der polnischen Seite während des Dreizehnjährigen Krieges bekannt war. Auch handschriftliche Notizen auf einem Exemplar des erwähnten Bandes, der in den Beständen der Kopernikus-Bücherei in Thorn aufbewahrt wird und bis Ende des 19. Jahrhunderts im Besitz der Nachkommen von Wawrzyniec war, legen Zeugnis von der Sorge der Działowskis um das Andenken der Familie ab. Sein Sohn Teodor notierte auf den Blättern der Ausklebung in den Jahren 1763-1778 Geburten, Trauungen und Todesfälle der Mitglieder seiner Familie und schuf eine Art Familienchronik der in Mgowo und Turzno residierenden Działowski-Linie. Diese aus der Tradition der handschriftlichen Bücher vom Typ „silva rerum” herstammenden Aufzeichnungen wurden im Folgenden von einem Bruder Teodors, Dionizy, sowie einem Urenkel des Wawrzyniec, Ksawery, und darüber hinaus von einer nicht identifizierten Person, welche die Chronik bis zum Aussterben der Linie im Jahr 1899 weiterführte, ergänzt. Auf diese Weise entstand die im vorliegenden Artikel analysierte einzigartige Informationsquelle über die Genealogie der Działowskis und ihre Sorge um den Erhalt des Andenkens der Familie.;
  The Dzialowskis living in Chelmno Land until the 20th century belonged to the szlachta (nobility) and the landed gentry who attached significance to learning about, constructing and maintaining the memory about members of their family. In the first half of the 18th century the writer from the Prussian territory Wawrzyniec Dzialowski created the so-called black book of the Dzialowskis on the basis of preliminary research in the court and private archives from Royal Prussia. It is a lost manuscript including extracts from documents and diaries from the 16th to 18th centuries, concerning the family and families related to them. Wawrzyniec was motivated not only by his curiosity, but also by the desire to strengthen the prestige and the social position of his family. That is why when in 1738 in the second volume of the armorial of Kacper Niesiecki there appeared a very laconic comment about the Dzialowski family, Wawrzyniec asked Jozef Andrzej Zaluski for help, and sent a summary of the work about the Dzialowskis to the author of the armorial, who included it in the supplement to the 4th volume. It shows that since the 18th century the representatives of the family had spread the untrue legend about their origin from the medieval knight Mikolaj Dzialowski, known for supporting Poland during the Thirteen Years' War. Handwritten notes in the above-mentioned copy of the volume, kept in the collection of Copernicus Library in Torun and belonging to Wawrzyniec's descendants until the end of the 19th century, show that the Dzialowskis treasured the memory about their family. Wawrzyniec's son, Teodor, recorded births, weddings and deaths of his family's members on the endpaper of the book in the years 1763-1778, thereby creating a kind of family chronicle of the Dzialowski family residing in Mgowo and Turzno. The records, which came from the manuscript traditions of 'silva rerum', were later completed by Teodor's brother - Dionizy, Wawrzyniec's great-grandchild - Ksawery, and the unidentified person who continued writing the chronicle until the genealogical line of the family died out in 1899. In this way the unique source of information about the genealogy of the Dzialowskis family and their desire to maintain the memory about their family was created.;
  Żyjący do XX w. w ziemi chełmińskiej Działowscy należeli do tych przedstawicieli szlachty i ziemiaństwa, którzy przywiązywali istotne znaczenie do poznawania, budowania i podtrzymywania pamięci o członkach własnej rodziny. Już w I poł. XVIII w. pisarz ziem pruskich Wawrzyniec Działowski na podstawie kwerend w archiwach sądowych i prywatnych z obszaru Prus Królewskich stworzył tzw. czarną księgę Działowskich – zaginiony obecnie rękopis, który zawierał wypisy z akt i pamiętników z XVI-XVIII w. dotyczących tej rodziny oraz rodów z nią skoligaconych. Obok zwykłej ciekawości motywacją pracy Wawrzyńca nad rodzinną genealogią była zapewne chęć wzmocnienia prestiżu i społecznej pozycji rodziny. Stąd też, gdy w wydanym w 1738 r. drugim tomie herbarza Kacpra Niesieckiego pojawiła się bardzo lakoniczna wzmianka o Działowskich, Wawrzyniec, szukając możliwości publicznego przedstawienia znanej sobie przeszłości rodu, interweniował u Józefa Andrzeja Załuskiego a następnie przekazał sumaryczne opracowanie o Działowskich autorowi herbarza, który zamieścił je w suplemencie do czwartego tomu swego dzieła. Z zawartych w nim treści wynika m.in., że już w XVIII w. przedstawiciele tej rodziny rozpowszechniali niezgodną z prawdą legendę o swoim pochodzeniu od średniowiecznego rycerza Mikołaja Działowskiego, znanego z wystąpień po stronie polskiej w czasie wojny trzynastoletniej. Świadectwem troski Działowskich o rodzinną pamięć są także rękopiśmienne zapiski na egzemplarzu wspomnianego tomu przechowywanym w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu, a należącym do końca XIX w. do potomków Wawrzyńca. Jego syn, Teodor, na kartach wyklejki odnotowywał w latach 1763-1778 narodzenia, śluby i zgony członków swojej rodziny tworząc rodzaj rodzinnej kroniki linii Działowskich rezydującej w Mgowie i Turznie. Zapiski te, wywodzące się z tradycji rękopiśmiennych ksiąg typu „silva rerum”, były następnie uzupełniane przez brata Teodora, Dionizego, oraz prawnuka Wawrzyńca, Ksawerego, a także niezidentyfikowaną osobę, która doprowadziła kronikę aż do wygaśnięcia linii w 1899 r. Powstało w ten sposób zanalizowane w niniejszym artykule unikatowe źródło informacji o genealogii Działowskich oraz ich trosce o zachowanie rodzinnej pamięci.
• Dostępność obiektu:
  Dostęp otwarty
• Data:
  2011.12.09
• Typ:
  info:eu-repo/semantics/article;
  info:eu-repo/semantics/publishedVersion;
  Historical Inquiry;
  Artykuł naukowy
• Język:
  polski
• Źródło:
  Folia Toruniensia; Vol. 11 (2011); 35-44;
  Folia Toruniensia; Tom 11 (2011); 35-44;
  2657-4837;
  1641-3792
• Format:
  application/pdf
• Wydawca:
  The Provincial Public Library – the Copernicus Library in Toruń
• Relacja: https://apcz.umk.pl/FT/article/view/FT.2011.003/11434
• Temat i słowa kluczowe:
  Chełmno;
  historia książki;
  historia bibliotek;
  Wawrzyniec Działowski;
  Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu;
  Buchgeschichte;
  Geschichte von Bibliotheken;
   Wawrzyniec Działowski;
  Öffentlichen Woiwodschaftsbibliothek – Kopernikusbücherei in Toruń;
  Chełmno Land;
  history of book;
  history of libraries;
  Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Toruń
• Identyfikator: https://apcz.umk.pl/FT/article/view/FT.2011.003
• Dostawca danych:
  Akademicka Platforma Czasopism
• Czy mogę z tego obiektu skorzystać?:
  poproś o pozwolenie
• Rodzaj zawartości:
  teksty