Miasto
W pojęciu „miasta” może kryć się bardzo wiele znaczeń, metafor, odniesień filozoficzno-socjologicznych oraz, co najważniejsze dla czytelników repozytoriów Federacji Bibliotek Cyfrowych – rodzajów obiektów cyfrowych. Poniżej prezentujemy zarówno bardzo ważne publikacje dla naukowych narracji i badań miejskich w XX w., jak i luźne impresje malarskie dotyczące miasta. Miasto to w tym przypadku nie tylko fizyczny widok architektury i sieci ulic, ale cały skomplikowany układ zależności między grupami mieszkańców, przestrzeni i dostępności do nich, polityki miejskiej wspierającej lub zaniedbującej pewne działania, a także tradycji i zależności od czasów, przez których pryzmat obserwujemy wybraną tkankę miejską. Rzadko prezentujemy dłuższe obiekty tekstowe, jednak w tym temacie FBC zawiera tak dorodne bogactwo publikacji, że z pewnością taki wybór zostanie doceniony przez socjologów, kulturoznawców, historyków, badaczy, a także osoby związane z różnymi formami miejskiego aktywizmu.
Na początek publikacja dostępna na Platformie Otwartych Czasopism Naukowych UAM, od której lektury warto przygotować się na resztę pozostałych – przedstawia ona podwaliny idei „prawa do miasta” znanego filozofa i socjologa Henri’ego Lefebvre’a. Artykuł stanowi propozycję nowego myślenia o mieście, miejskości, miejskiej strategii oraz praktykach społecznych powiązanych z istniejącą jedynie w zarysie, lecz projektowaną przez samego Lefebvre’a analityczną nauką o mieście, prezentowany tekst to również żarliwy i utopijny (w pozytywnym tego słowa znaczeniu) manifest na rzecz demokratyzacji prawa do miasta. W Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza znajdziemy natomiast ciekawe rozwinięcia powyższej idei m.in. w artykule Prawo do Miasta Kacpra Pobłockiego w Tygodniku Powszechnym z 2010 r. – uwspółcześnia teorię Lefebvre’a wyrażając chęć przemiany współczesnych przestrzeni miejskich w bardziej przyjazne i odpowiednie dla marginalizowanych grup społecznych. To samo repozytorium udostępnia nader ciekawą publikację o tytule Anty-bezradnik Przestrzenny z 2013 r.: to zestaw narzędzi – intelektualnych oraz formalno-prawnych – które umożliwiają mieszkańcom upominanie się o swoje „prawo do miasta”. Napisany na wzór obszernego magazynu przez społeczników z ponad sześcioletnim doświadczeniem, stanowi odpowiedź na powszechnie panującą bezradność w obliczu dominującego w Polsce „chaosu urbanistycznego”. Jest to opis mechaniki „gry o miasto” oraz możliwości włączenia się w nią przez mieszkańców. Kolejny artykuł pochodzi z konferencji pt. Metropolizacja: realne problemy – potencjalne rozwiązania, a znajdziemy go w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Przedstawia on rozwinięcie koncepcji prawa do miasta przez teoretyka społecznego Davida Harvey’a – stanowi rozprawę miejską pomiędzy odzyskiwaniem a przebudową wielkich aglomeracji. Następne artykuły i badania prezentuje Repozytorium Politechniki Krakowskiej – pierwszy z nich to artykuł z 2007 r. dotyczący Fragmentaryzacji miasta, która jest zjawiskiem wywołanym gwałtownymi zmianami zachodzącymi zarówno w strukturze społecznej, jak i przestrzennej. Druga publikacja to nawiązujący do klasyki teorii na temat sfery publicznej artykuł Jacka Guyrkovicha Serce miasta, mówiący o tym, że cechą szczególną obszaru zabudowanego o miejskim charakterze jest występowanie przestrzeni publicznych – miejsc sprzyjających publicznemu (społecznemu) użytkowaniu o atrakcyjnym programie funkcjonalnym, przyciągającym użytkowników. Ostatni z typowo teoretycznych prezentowanych przez nas obiektów znajduje się w Cyfrowej Bibliotece Narodowej POLONA – jest to rozprawa „Miasta ogrodowe„ Ignacego Drexlera z 1912 r., nawiązująca do idei Miast-ogrodów stworzonej przez Ebenezera Howarda na przełomie XIX i XX w. W tej samej bibliotece znajdziemy także np. francuską powieść młodzieżową Julesa Verne z 1876 r. Modernistyczną tragedię „Miasto” Stanisława Przybyszewskiego znajdziemy natomiast w serwisie Wolne Lektury.
