Opis

• Tytuł:
  Funkcja ekonomiczna migracji zarobkowej z Ukrainy do Polski z perspektywy polskich przedsiębiorców
• Twórca:
  Klimek, Dariusz
• Współtwórca:
  Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny;
  dariuszklimek2@gmail.com
• Opis:
  Celem rozprawy doktorskiej jest identyfikacja i ocena funkcji ekonomicznej migracji zarobkowej z Ukrainy z perspektywy polskich przedsiębiorców. Funkcja ekonomiczna migracji zarobkowej w działalności polskich przedsiębiorców została zdefiniowana jako wpływ zatrudnienia migrantów na sytuację tych przedsiębiorców w zakresie: równowagi na wewnętrznym rynku pracy, elastyczności pracy oraz wyników ekonomicznych. W oparciu o przedstawione uzasadnienie prowadzenia badań, po zdefiniowaniu dla potrzeb rozprawy takich terminów jak migracja i funkcja ekonomiczna migracji oraz określeniu perspektywy z jakiej funkcja ta będzie badana, możliwe było sformułowanie istotnych problemów badawczych. Dotyczą one wpływu migrantów z Ukrainy zatrudnianych na stanowiskach robotniczych na: ­ poziom równowagi na wewnętrznym rynku pracy, rozumiany jako stopień uzupełniania niedoborów kadrowych w różnych przekrojach stanowisk; ­ elastyczność pracy u przedsiębiorców, określaną poprzez formę prawną zatrudnienia migrantów, ich czas i system pracy oraz dyspozycyjność migrantów; ­ wyniki ekonomiczne działalności przedsiębiorcy m.in. poprzez ocenę wpływu zatrudnionych migrantów na osiągane przychody ze sprzedaży, koszty pracy, wydajność, jakość i dyscyplinę pracy. Dodatkowym problemem badawczym są czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie u przedsiębiorców na rozwój funkcji ekonomicznej migracji z Ukrainy, w szczególności na jej trwałość, rozumianą jako kontynuowanie migracji w przyszłości. Ustalenie celu rozprawy i określenie problemów badawczych stało się podstawą sformułowania trzech hipotez badawczych: H1 – Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych mają pozytywny wpływ na równowagę na wewnętrznym rynku pracy u polskich przedsiębiorców; H2 – Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych u polskich przedsiębiorców zwiększają elastyczność pracy; H3 – Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych oddziałują korzystnie na wyniki ekonomiczne działalności polskich przedsiębiorców. Do każdej hipotezy sformułowano od trzech do sześciu pytań badawczych. Pytania do hipotezy H1: P1 – Czy i w jakim stopniu przyczyną zatrudniania migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych jest uzupełnienie niedoborów w zatrudnieniu, a w jakim podyktowane jest chęcią osiągnięcia przez polskich przedsiębiorców innych korzyści ekonomicznych? P2 – Czy i w jaki stopniu zatrudnianie migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych ma komplementarny, a w jakim substytucyjny charakter w stosunku do polskich pracowników? P3 – Czy i w jakim stopniu zatrudnianie migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych ma wpływ na wypieranie rodzimych pracowników z wewnętrznego rynku pracy? P4 – W jakim stopniu u polskich przedsiębiorców zatrudniających migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych wyłącznie do prac prostych, a w jakim u przedsiębiorców zatrudniających migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych do prac wymagających określonych kwalifikacji, Ukraińcy uzupełniają niedobory w zatrudnieniu? P5 – W jakim stopniu migranci z Ukrainy na stanowiskach robotniczych uzupełniają niedobory zatrudnienia u polskich przedsiębiorców mających stałe lub okresowe problemy z pozyskaniem rodzimych pracowników? P6 – Jakie przyczyny zadecydowały o braku pełnego uzupełnienia niedoborów zatrudnienia na stanowiskach robotniczych u polskich przedsiębiorców przez migrantów z Ukrainy? Pytania do hipotezy H2: P7 – W jakim zakresie polscy przedsiębiorcy wykorzystują umowy cywilnoprawne i umowy o pracę przy zatrudnianiu migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych? P8 – Czy i w jakim stopniu wymiar czasu pracy migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych różni się od wymiaru czasu pracy pracowników rodzimych? P9 – Czy i w jakim stopniu migranci z Ukrainy na stanowiskach robotniczych są bardziej dyspozycyjni od pracowników rodzimych? Pytania do hipotezy H3: P10 – Czy i w jakim stopniu zatrudnianie migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych ma wpływ na wydajność, jakość i dyscyplinę pracy u polskich przedsiębiorców? P11 – Czy i w jakim stopniu zatrudnianie migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych ma wpływ na koszty pracy u polskich przedsiębiorców? P12 – Czy i w jakim zakresie zatrudnianie migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych ma wpływ na przychody ze sprzedaży u polskich przedsiębiorców? Pytanie dodatkowe: P13 – Jakie czynniki i w jakim stopniu przyczyniają się do rozwoju migracji z Ukrainy do Polski w ocenach polskich przedsiębiorców i migrantów z Ukrainy zatrudnionych na stanowiskach robotniczych? Badana empiryczne prowadzono na obszarze 9 województw oraz 45 powiatów zlokalizowanych w 16 województwach. Operat losowy wynosił 3136 osób fizycznych i prawnych, które otrzymały dla migrantów zezwolenie(a) na pracę z urzędu wojewódzkiego lub złożyły w powiatowym lub miejskim urzędzie pracy oświadczenie(a) o zamiarze zatrudnienia migranta(ów). Łącznie przeprowadzono: 516 skutecznych wywiadów telefonicznych z przedsiębiorcami, 403 wywiady bezpośrednie z zatrudnionymi u badanych przedsiębiorców migrantami, 25 wywiadów swobodnych z przedsiębiorcami. Podstawowymi narzędziami stosowanymi w badaniach empirycznych były dwa opracowane przez autora kwestionariusze wywiadu. Analizując uzyskane wyniki badano także siłę ich związku w zależności od rodzaju działalności, wielkości zatrudnienia i lokalizacji przedsiębiorcy posługując się współczynnikiem korelacji T-Czuprowa. W celu przeprowadzenia badań zastosowano następujące metody i techniki badawcze: metodę analizy danych zastanych – w części teoretycznej rozprawy; metodę ilościową (techniki: wywiadu telefonicznego z przedsiębiorcami i wywiadu bezpośredniego z zatrudnionymi migrantami w miejscu pracy) oraz metodę jakościową (technika wywiadu swobodnego z przedsiębiorcami w miejscu pracy) – w części empirycznej. Przeprowadzone badania pozwoliły na zidentyfikowanie funkcji ekonomicznej migracji z Ukrainy u polskich przedsiębiorców, a także dokonanie oceny wpływu migracji z Ukrainy na wyróżnione aspekty działalności przedsiębiorców dotyczące równowagi na wewnętrznym rynku pracy, elastyczności pracy oraz wyników ekonomicznych. Uzyskane wyniki badań potwierdziły wpływ zatrudniania migrantów na sytuację badanych przedsiębiorców we wszystkich trzech aspektach (utrzymania równowagi na wewnętrznym rynku pracy, zwiększenia elastyczności pracy, poprawy wyników ekonomicznych). Jak wynika z uzyskanych wyników – wpływ ten nie występował w równym stopniu we wszystkich aspektach, istotne zróżnicowanie występowało także u przedsiębiorców, klasyfikowanych pod względem rodzaju prowadzonej działalności, wielkości zatrudnienia, klasy miejscowości – siedziby przedsiębiorcy, województwa, przychodów ze sprzedaży i wysokości oferowanych wynagrodzeń. Wyniki przeprowadzonych badań pozwoliły pozytywnie zweryfikować hipotezę H 1 „Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych mają pozytywny wpływ na równowagę na wewnętrznym rynku pracy u przedsiębiorców” gdyż: - ponad 80,0 % badanych przedsiębiorców jako przyczynę zatrudniania migrantów z Ukrainy na stanowiskach robotniczych wskazało uzupełnienie niedoborów w zatrudnieniu wywołanych zbyt niskim zainteresowaniem ofertami pracy ze strony polskich robotników; - dominował substytucyjny charakter zatrudnienia migrantów z Ukrainy (migranci w większości zatrudniani byli u przedsiębiorców na tych samych stanowiskach na jakich pracowali pracownicy polscy), natomiast zjawisko wypierania pracowników rodzimych ze stanowisk pracy miało jedynie charakter incydentalny; - brak możliwości pełnego zaspokojenia potrzeb przedsiębiorców w zakresie zatrudniania migrantów (mogliby zatrudnić ich jeszcze więcej gdyby była dostateczna liczba chętnych do pracy, odpowiadających stawianym wymaganiom) nie zmienia ich ogólnie pozytywnej oceny wpływu migrantów z Ukrainy na równowagę na wewnętrznym rynku pracy u przedsiębiorców. Uzyskane wyniki badań pozwoliły częściowo zweryfikować pozytywnie hipotezę H 2 „Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych u polskich przedsiębiorców zwiększają elastyczność pracy”, w pełni potwierdziła się hipoteza odnośnie korzystnego wpływu zatrudnienia migrantów z Ukrainy na elastyczność pracy w zakresie doboru formy zatrudnienia natomiast częściowe potwierdzenie znalazła hipoteza odnośnie wzrostu elastyczności pracy dzięki długości czasu pracy i większej dyspozycyjności migrantów niż pracowników rodzimych, gdyż: - w przypadku migrantów z Ukrainy częściej przedsiębiorcy stosowali bardziej elastyczne formy umów dotyczących świadczenia pracy niż w przypadku pracowników rodzimych; migranci z Ukrainy zatrudniani byli przede wszystkim na podstawie umowy o pracę na czas określony oraz umowę zlecenia, zaś umowa o pracę na czas nieokreślony praktycznie nie była stosowana (0,8% przypadków); - migranci z Ukrainy zatrudniani byli głównie w takim samym czasie pracy jak pracownicy rodzimi (ok.65% przedsiębiorców), ale u ponad 25% przedsiębiorców wymiar czasu migrantów był większy niż w przypadku pracowników rodzimych, zgodny z interesem przedsiębiorcy i własnym migrantów; również systemy czasu pracy migrantów były w większym stopniu dostosowane do potrzeb przedsiębiorców; - według ocen przedsiębiorców niemal w 50% przypadków dyspozycyjność migrantów i pracowników rodzimych była taka sama, ale blisko 40% przedsiębiorców uznało, że migranci z Ukrainy są bardziej dyspozycyjni w stosunku do pracowników rodzimych. Hipoteza H3 – „Migranci z Ukrainy zatrudniani na stanowiskach robotniczych oddziałują korzystnie na wyniki ekonomiczne działalności polskich przedsiębiorców” została tylko częściowo zweryfikowana pozytywnie, ponieważ uzyskane wyniki badań wskazują, że zatrudnienie migrantów z Ukrainy miało korzystny wpływ tylko odnośnie przychodów ze sprzedaży i kosztów pracy. Nie udało się zweryfikować pozytywnie hipotezy H3 w zakresie korzystnego oddziaływania zatrudnienia migrantów na wydajność, jakość i dyscyplinę pracy u przedsiębiorców. Badania nie potwierdziły wyższej wydajności pracy, lepszej jakości pracy czy lepszej dyscypliny pracy migrantów z Ukrainy zatrudnianych na stanowiskach robotniczych w stosunku do pracowników polskich. Większość badanych przedsiębiorców wskazywała na taką samą wydajność, jakość i dyscyplinę pracy (ok.55%), pozostali w przybliżeniu w takim samym stopniu wskazywali zarówno na wyższą jak i na niższą wydajność, jakość i dyscyplinę pracy migrantów jak i pracowników rodzimych. Nie w pełni (częściowo) udało się zweryfikować korzystne oddziaływanie migrantów z Ukrainy na wysokość realizowanych przychodów w ocenie przedsiębiorców. Niemal połowa badanych przedsiębiorców (ok.45%) twierdziła, iż zatrudnienie migrantów pozytywnie oddziałuje na ich przychody ze sprzedaży. Pozostali przedsiębiorcy byli podzieleni w swoich ocenach, co czwarty badany ocenił, że zatrudnienie migrantów ma neutralny wpływ na przychody, co piąty badany uznał, że zatrudnienie migrantów miało niższy od oczekiwanego wpływ na poziom realizowanych przychodów. Wyniki badania wykazały również, że migranci z Ukrainy przyczyniają się do zwiększenia przychodów ze sprzedaży u przedsiębiorców, choć głównie wynika to z faktu uzupełniania luk w zatrudnieniu, a nie np. ich wyższej wydajności czy jakości pracy. Nie w pełni (częściowo) udało się również zweryfikować korzystne oddziaływanie zatrudnienia migrantów na ponoszone przez przedsiębiorców koszty pracy. Wśród badanych była duża grupa przedsiębiorców, u których migranci mieli niższe stawki wynagrodzeń na podobnych stanowiskach niż rodzimi pracownicy. Jednak koszty dodatkowe związane z zatrudnieniem migrantów, nie ponoszone w przypadku zatrudniania pracowników rodzimych powodowały, że u blisko połowy badanych koszty pracy po zatrudnieniu migrantów nie ulegały zmianie, a nawet spotykano się nawet z ich wzrostem. U prawie co piątego przedsiębiorcy (ok.20%) po zatrudnieniu migrantów wystąpiło podwyższenie kosztów pracy, zaś u blisko co czwartego (ok.25%) wystąpił efekt pozytywny w postaci obniżenia kosztów pracy. Należy zastrzec, iż badania prowadzono wśród przedsiębiorców, którzy z reguły zatrudniali migrantów zgodnie z przepisami prawa pracy, tj. płacili składki na ubezpieczenia społeczne. Wyniki badań wśród przedsiębiorców zatrudniających migrantów bez żadnej umowy o pracę czy umowy zlecenia („na czarno”) mogą być odmienne w tych kwestiach. Praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów, zakończenia, wykazów i spisów oraz załączników. Wstęp zawiera uzasadnienie podjęcia tematyki, cel rozprawy, hipotezy oraz pytania badawcze, zastosowane metody badawcze oraz krótki opis treści poszczególnych rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały mają charakter teoretyczno-empiryczny. Rozdział pierwszy zawiera dociekania na temat migracji zarobkowych. Składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej dokonano syntezy dotychczasowej wiedzy o pojęciu i typach migracji zarobkowych oraz ich charakterze we współczesnym świecie. Omówione są podstawowe pojęcia oraz zaprezentowane dane ilościowe dotyczące migracji, a także cechy charakterystyczne procesów migracji w skali świata, kontynentów i niektórych krajów. Końcowe fragmenty pierwszy dwóch podrozdziałów dotyczą tendencji i perspektyw rozwoju migracji oraz polityk migracyjnych prowadzonych przez inne kraje w stosunku do migrantów. W części drugiej odniesiono się do procesów migracyjnych na Ukrainie. Przedstawiono zjawisko emigracji zarobkowej z Ukrainy w różnych przekrojach i kontekstach oraz przebieg i skalę emigracji zarobkowej z Ukrainy do Polski po 1991 r. W rozdziale przytoczone są wyniki badań związanych z procesami migracji na Ukrainie pod kątem możliwości rozwoju tych procesów do Polski, ze szczególnym uwzględnieniem konkurencji innych krajów w zakresie pozyskiwania zasobów pracy z Ukrainy. W rozdziale drugim przedstawiono rozważania nad wpływem migracji zarobkowych na rozwój gospodarczy i rynek pracy. Pierwsza część rozdziału ma charakter wyraźnie teoretyczny – znajdujemy tam syntezę wiedzy zawartej w literaturze przedmiotu dotyczącej ekonomicznych aspektów migracji i polityk migracyjnych oraz wpływu migracji zarobkowych na rozwój gospodarczy i rynki pracy krajów przyjmujących. Część druga przedstawia wybrane czynniki determinujące atrakcyjność Polski jako kraju przyjmującego ukraińskich imigrantów oraz wyniki dotychczasowych badań nad rolą i pozycją migrantów z Ukrainy na polskim rynku pracy i w polskich przedsiębiorstwach. Autor skoncentrował główną uwagę na analizie wpływu migracji zarobkowych na rozwój gospodarczy i rynek pracy zarówno w Polsce jak i w innych krajach oraz na analizie roli i pozycji migrantów z Ukrainy na polskim rynku pracy. Rozdział ten przedstawia stan wiedzy na temat funkcji ekonomicznej zarówno na poziomie krajów przyjmujących migrantów, w szczególności Polski, jak i na poziomie przedsiębiorcy. Rozdział trzeci dotyczy metodyki badań opisywanych w kolejnych trzech rozdziałach. Określony został zakres badań: przedmiotowy, podmiotowy, czasowy i terytorialny. Wiele uwagi poświęcono w tym rozdziale opisowi metod badawczych i organizacji badań, przyjętych hipotez i pytań badawczych oraz charakterystyce badanych przedsiębiorców i migrantów. Kolejne trzy rozdziały dotyczą wyników badań własnych przeprowadzonych dla osiągnięcia celu pracy oraz weryfikacji hipotez badawczych. W zakończeniu odniesiono się bezpośrednio do celu rozprawy, hipotez i pytań badawczych, konfrontując je z uzyskanymi wynikami badań. Rozdział czwarty dotyczy wpływu zatrudnienia migrantów z Ukrainy na sytuację na wewnętrznym rynku pracy badanych przedsiębiorstw. W pierwszej części rozdziału analizie poddano przyczyny zatrudniania migrantów próbując znaleźć odpowiedź na pytanie – czy polscy przedsiębiorcy zatrudniają migrantów w celu osiągania korzyści ekonomicznych czy też są ku temu inne powody? W kolejnych fragmentach tego rozdziału szukano odpowiedzi na kilka pytań dotyczących wpływu migrantów z Ukrainy na równowagę zatrudnienia u różnych kategorii przedsiębiorców. Istotną sprawą było badanie wpływu zatrudniania migrantów na wypieranie pracowników rodzimych oraz ocena charakteru ich zatrudnienia w kontekście problemu substytucyjności i komplementarności w stosunku do rodzimych pracowników. Rozdział piąty odnosi się do wpływu zatrudnienia migrantów na elastyczność pracy i wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw. Przedstawione zostały wyniki badania dotyczące wpływu zatrudnienia migrantów na elastyczność pracy u polskich przedsiębiorców, określoną dla potrzeb rozprawy poprzez formą prawną zatrudnienia migrantów, wymiar i system czasu pracy oraz ich dyspozycyjność. Kolejna część rozdziału poświęcona została badaniu tego, w jaki sposób migranci z Ukrainy mogą oddziaływać na niektóre obszary działalności przedsiębiorcy (wydajność, jakość i dyscyplinę pracy oraz koszty pracy i przychody ze sprzedaży) mające istotny wpływ na uzyskiwane wyniki ekonomiczne. W rozdziale szóstym przedstawiono ocenę determinant i perspektyw rozwoju migracji z Ukrainy do Polski dokonaną tak przez ukraińskich migrantów, jak i zatrudniających ich przedsiębiorców oraz zagrożenia trwałości funkcji ekonomicznej tychże migracji. Rozdział ten ma także charakter empiryczny – dotyczy identyfikacji czynników wpływających na rozwój funkcji ekonomicznej migracji oraz perspektyw rozwoju tej funkcji w ocenach przedsiębiorców i migrantów. Badania pozwoliły zidentyfikować podstawowe bariery i zagrożenia dla rozwoju migracji z Ukrainy do Polski obecnie występujące i mogące wystąpić w przyszłości. W zakończeniu scharakteryzowano w syntetyczny sposób efekty badań własnych, które posłużyły do weryfikacji przyjętych hipotez i oceny stopnia realizacji przyjętego celu rozprawy doktorskiej. W oparciu o nie wyprowadzono wnioski i rekomendacje użyteczne zarówno dla przedsiębiorców zatrudniających migrantów jak i dla budowania polskiej polityki migracyjnej. Sformułowane zostały także dalsze kierunki badań w zakresie migracji z Ukrainy do Polski.
• Dostępność obiektu:
  Dostęp otwarty
• Data:
  2015.05.29;
  2014;
  2015.06.22
• Typ:
  PhD/Doctoral Dissertation
• Język:
  polski
• Format:
  application/pdf
• Identyfikator: http://hdl.handle.net/11089/9210
• Dostawca danych:
  Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego
• Czy mogę z tego obiektu skorzystać?:
  poproś o pozwolenie
• Rodzaj zawartości:
  teksty