Description

• Title:
  Prus, Dzieci and censorship
• Creator:
  Grabowska-Kuniczuk, Agata
• Description:
  In the years 1905–1909 Bolesław Prus worked on a novel primarily called Świt and its larger version which was later published under the title Dzieci. The book was devoted mainly to the issues of young people (sixteen- or eighteen-year-olds) entering life with “adult” problems (e.g. generational differences, responsibilities, mental maturity tested in difficult social conditions) complicated by the political situation of 1905.In the collection of Biblioteka Publiczna in Warsaw one can find a lengthy 74-page manuscript of final parts of the novel, which were added by Prus after finishing the publication in “Epoka”, in the Kingdom of Poland (it lasted from 3 June to 17 October 1907 and was not finished or released), and in “Kurier Lwowski”, in which the complete text divided into 52 instalments was published from 30 September to 28 December 1907. From 4 January to 26 December 1908, the novel appeared in “Tygodnik Ilustrowany” under the changed title Dzieci and with a new ending. In 1909, a book version of the novel, similar to the one published by “Tygodnik Ilustrowany”, was released by Gebethner and Wolff. However, some significant marks of editorial interference (sometimes altering the meaning of the novel’s parts) could be seen, including important changes introduced because of censorship (that after 1905 became repressive). The omission of necessary modifications could result in serious consequences, such as financial restrictions, the withdrawal of books, the dissolution of the publishing company or even the arrest of its management.In 1908, Gebethner and Wolff publishing house decided to print the full text of the novel and publish it in instalments in “Tygodnik Ilustrowany”. In the following year, in which the book version was expected to be released, the company did not decide to do something similar. In all likelihood, the changes were introduced by the author himself as he remained under the pressure of the publisher fearful of censorial restrictions.The tabular overview presents chosen extracts which were removed from the novel in its book form (in 1909) or modified and published in daily press (“Epoka”, “Kurier Lwowski”) and weekly magazines (“Tygodnik Ilustrowany”). More than twenty extracts of different lengths excised from the novel can be perceived as a crucial text that confirms the existence of many politically inappropriate implications and the author’s concerns which referred to his previous experience (Prus, at the age of 16, participated in the January Uprising). Also the reality did not present any positive examples of transition.;
  W latach 1905–1909 Bolesław Prus pracował nad powieścią o pierwotnym tytule Świt i jej znacznie powiększoną wersją, która ukazała się pod nazwą Dzieci. Została ona poświęcona głównie sprawom młodych, szesnasto-, osiemnastoletnich ludzi, dopiero co wkraczających w życie z ich „dorosłymi” problemami (np. różnic pokoleniowych, odpowiedzialności i dojrzałości psychicznej poddanej próbie wytrzymałości w dość trudnych warunkach społecznych), które dodatkowo skomplikowała sytuacja polityczna 1905 roku.W zbiorach Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy zachował się obszerny, siedemdziesięcioczterokartkowy maszynopis końcowych partii powieści (k. 111–185), jakie zostały dopisane przez Prusa już po zakończeniu jego publikacji na terenie Królestwa Polskiego w „Epoce” (druk trwał od 3 czerwca do 17 października 1907 roku i nie został ukończony – nie ukazał się ostatni fragment utworu) oraz zakordonowo w „Kurierze Lwowskim”, gdzie podzielony na pięćdziesiąt dwa odcinki pełny tekst drukowano od 30 września do 28 grudnia 1907 roku.Od 4 stycznia do 26 grudnia 1908 roku publikowano powieść w „Tygodniku Ilustrowanym” pod zmienionym tytułem Dzieci i z nowym, dopisanym zakończeniem (projekt ten zamknął pisarz „16/ XII 1908 god. 3 ¼ popoł.”, o czym informuje atramentowa notatka odautorska zamieszczona pod tekstem maszynopisu z odręcznymi poprawkami Prusa). Dopiero w 1909 roku nakładem wydawnictwa Gebethnera i Wolffa ujrzało światło dzienne wydanie książkowe powieści w wersji zbliżonej do tej, która ukazywała się na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”, tyle że zachowały się dość wyraźne ślady swobodnego gospodarowania redakcji w tekście (czasem zmieniające wymowę fragmentów powieści, a tym samym intencję autora), a także poważne ingerencje w treść powieści poczynione przez wzgląd na cenzurę (po 1905 roku – represyjną). Niezastosowanie w tekście koniecznych skreśleń/skrótów mogło grozić poważnymi restrykcjami: nałożeniem kary pieniężnej i/lub wycofaniem nakładu w najlepszym wypadku albo zamknięciem wydawnictwa i aresztowaniem jego kierownictwa w najgorszym wypadku.Wydawnictwo Gebethnera i Wolffa zdecydowało się wydrukować pełny tekst książki, publikując ją w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” w 1908 roku, ale już w roku następnym, w którym miała ukazać się jej wersja książkowa – nie zdecydowało się na podobny krok. Najprawdopodobniej zmian dokonał autor pod naciskami wydawcy, obawiającego się restrykcji ze strony cenzury.Zestawienie tabelaryczne prezentuje wybrane fragmenty, które wycofano z powieści w wydaniu książkowym (1909) lub zmodyfikowano w trakcie kolejnych etapów publikowania odcinków w prasie codziennej („Epoka”, „Kurier Lwowski”) i cotygodniowej („Tygodnik Ilustrowany”). Ponad dwadzieścia wyciętych w powieści fragmentów różnej długości (od kilku wyrazowych do kilku zdaniowych) stanowi znaczącą partię tekstu i świadczy o obecności wielu niecenzuralnych politycznie aluzji oraz o niepokojach autora, kiedy budziły się w nim lęki i wspomnienia sprzed lat (Prus w wieku szesnastu lat brał udział w powstaniu styczniowym 1863 roku), a rzeczywistość nie dostarczała pozytywnych przykładów przemian.Po latach wytrawni czytelnicy, wyrażając swoją opinię na temat ostatnich autorskich poczynań Prusa, nie wzięli pod uwagę wszystkich aspektów zmian w kształcie powieści, a wynikały one przecież z konieczności dostosowania się do wymagań wydawcy, podlegającego presji cenzury i obawiającego się konfiskaty nakładu.Gdyby jednak pisarze współcześni, tacy jak np. Stanisław Lem, oceniający powieść, znali wersję ostatniej ukończonej powieści Prusa przed modyfikacjami, zwłaszcza tymi, które poczyniono z pobudek cenzuralnych, może wówczas ich ocena pisarstwa Prusa w schyłkowym okresie nie byłaby tak surowa.
• Object availability:
  free access
• Rights:
  Prawa autorskie (c) 2015 Sztuka Edycji
• Date:
  2015.06.15
• Type:
  info:eu-repo/semantics/article;
  info:eu-repo/semantics/publishedVersion
• Language:
  Polish
• Source:
  Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie; Tom 7 (2015): Edytorstwo a cenzura (XIX-XX wiek); 33-38;
  The Art of Editing. Textological and Editorial Studies; Vol. 7 (2015): Edytorstwo a cenzura (XIX-XX wiek); 33-38;
  2391-7903;
  2084-7963
• Format:
  application/pdf
• Publisher:
  Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
• Relation: https://apcz.umk.pl/sztukaedycji/article/view/SE.2015.003/5586
• Subject:
  Bolesław Prus;
  Dzieci;
  „Tygodnik Ilustrowany”;
  „Kurier Lwowski”;
  Gebethner i Wolff;
  cenzura w Polsce;
  “Tygodnik Ilustrowany”;
  “Kurier Lwowski”;
  Gebethner and Wolff;
  censorship in Poland
• Identifier: https://apcz.umk.pl/sztukaedycji/article/view/SE.2015.003
• Data provider:
  Akademicka Platforma Czasopism
• Can I use it?:
  seek permission
• Type:
  text