Description

• Title:
  Jan Jakub Rousseau – interprète du totalitarisme ou de la démocratie libérale?
• Creator:
  Zmierczak, Maria
• Description:
  Le problème de l’influence des idées de Rousseau sur l’oeuvre de la révolution française est objet des querelles des historiens et des philosophes. Pour certains, l’influence était évidente; les autres la niaient. Certains savants croyaient que l'auteur du „Contrat social” avait influé plus sur des contre-révolutionnaires que sur des hommes de la révolution. L’exemple d’une opinion toute opposée est celle de Heinrich Heine. Le problème consiste dans le fait que l’oeuvre de Rousseau ne se monter pas, jusqu’à présent, susceptible d’interprétation uniforme. On peut en enumérer plusieurs raisons. L’une est une hétérogénéité de cette oeuvre et son individualité particulière. L’atmosphére d’une incompréhension fut propre à Rousseau depuis longtemps; c’était lui même qui réclama, dans ses derniers ouvrages, une approche due de ses idées. Les critiques de Rousseau s’en prirent en premier lieu à la formule même de contrat social où l’individu aurait renoncé à tous ses droits dont il avait joui se fonde également sur l’analyse de son concept de volonté générale. Un autre sous ie droit naturel. Le reproche fait à Rousseau d’être un partisan du totalitarisme grave reproche que l’on lui fait résulte d’une analyse critique de sa thèse sur l’indispensabilité de l’existence dans l’Etat d’une religion civique, établie par le souverain. Les interprètes des thèses démocratiques, qu’ils découvrent dans l’oeuvre de Rousseau, sont également nombreux. Ils mettent en relief ce que la formule de ..contrainte à la liberté” s'accorde absolument avec l’Etat libéral, en étant même nécessaire pour que cet Etat puisse exister, et que Rousseau ne rejeta ni la liberté de l’individu ni l’idée de ses droits.;
  Przypadająca w tym roku 200 rocznica Wielkiej Rewolucji Francuskiej stanowi dogodną okazję do refleksji nad dziełem Jana Jakuba Rousseau. Zagadnienie wpływu idei Rousseau na dzieło rewolucji od dwóch wieków jest przedmiotem sporów historyków i filozofów; jedni uważali ten wpływ za oczywisty, inni go negowali. Do tych ostatnich należał np. Georg Jellinek, który dobitnie stwierdzał, iż Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z roku 1789 powstała w opozycji do idei zawartych w Umowie społecznej . To samo twierdził francuski historyk literatury, Daniel Mornet, który na dowód, iż idee polityczne samotnika z Ermenonville były nieznane francuskiemu społeczeństwu, przytaczał wyniki kwerendy w katalogach prywatnych bibliotek francuskich z łat 1750 - 1780: doliczył si w nich 41 egzemplarzy Listów politycznych Woltera i a 185 egzemplarzy Nowej Heloizy, ale ani razu nie spotkał Umowy społecznej. Niektórzy badacze wywodzili, że Rousseau bardziej wpłynął na postawy  kontrrewolucjonistów niż działaczy rewolucji. Przykładem oceny z gruntu odmiennej może by znane powiedzenie Henryka Heinego: „Zapamiętajcie to sobie, dumni ludzie czynu: jesteście niczym, jak tylko nie wiadomymi pomocnikami myślicieli, którzy często w pokornej ciszy wskazali wam dokładnie wszystkie wasze czyny. Maksymilian Robespierre był tylko ręką Jana Jakuba Rousseau, krwawą ręką, która z łona Czasu wydarła płód, którego dusz stworzył Rousseau”. Wydaje się, że Heine miał więcej racji – Rousseau niewątpliwie stanowił inspirację, dla Robespierre’a i jakobinów, podobnie jak jego powie ci tworzyły klimat epoki oświecenia. Jeżeli nawet nie czytano dokładnie jego dzieł politycznych, do czego zresztą przyczyniła si cenzura i zakaz ich rozpowszechniania, to przecie już przed rewolucją odbywano prawdziwe pielgrzymki do grobu filozofa na île de Peupliers w Ermenonville. Od 1789 r. wydawano masowo popularne, często skracane i przerabiane dzieła Jana Jakuba, a także  praktykowano głośne publiczne lektury Umowy społecznej. W 1790 r. popiersie filozofa umieszczono w sali obrad Zgromadzenia Narodowego, rząd termidoriański za zorganizował 18 Vendemiaire’a roku III uroczyste przeniesienie prochów pisarza do Panteonu.
• Object availability:
  free access
• Rights: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
• Date:
  1989.12.30
• Type:
  info:eu-repo/semantics/article;
  info:eu-repo/semantics/publishedVersion
• Language:
  Polish
• Source:
  Czasopismo Prawno-Historyczne; Vol. 41 No. 2 (1989); 1-16;
  Czasopismo Prawno-Historyczne; Tom 41 Nr 2 (1989); 1-16;
  2720-2186;
  0070-2471
• Format:
  application/pdf
• Publisher:
  Adam Mickiewicz University Poznan
• Relation: http://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/48470/39274
• Subject:
  Jan Jakub Rousseau;
  totalitaryzm;
  demokracja liberalna;
  Wielka Rewolucja Francuska;
  Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela;
  totalitarisme;
  démocratie libérale;
  révolution française
• Identifier: http://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/48470
• Data provider:
  Platforma Otwartych Czasopism Naukowych UAM
• Can I use it?:
  check license
• Type:
  text