Description

• Title:
  Ścieżki rozwoju miast województwa łódzkiego
• Creator:
  Guz, Jagoda
• Contributor:
  Uniwersytet Łódzki;
  jagoda.adamus@gmail.com
• Description:
  Problematyka badawcza rozprawy doktorskiej koncentruje się na zagadnieniach związanych z geografią osadnictwa, a w szczególności na kwestiach związanych z rozwojem miast i czynnikami ich rozwoju. Rozwój miast w Polsce aż do początków XX w. pozostawał pod wpływem polskiej kultury o charakterze szlachecko-ziemiańskim. Główne ogniwa sieci osadniczej Polski zostały uformowane w okresie średniowiecza. Od II połowy XIII w. polskie miasta kształtowane były na wzór zachodni – miała miejsce lokacja na prawach miejskich (Dziewoński 1947). W okresie od XIII do XV w. powstała lub uzyskała prawa miejskie większość miast w Polsce (554 jednostki). Wprowadzenie instytucjonalnych barier uniemożliwiających przemieszczanie się chłopów (pańszczyzna) w znaczący sposób ograniczyło rozwój ludnościowy miast polskich. Był to efekt systemu polityczno-społecznego, ukształtowanego przez szlachtę, tradycyjnie związaną z wsią (Dziewoński 1947, Węcławowicz 2003). Początek XIX w. to w Europie czas szybkiego rozwoju gospodarczego i ludnościowego miast. Intensywny rozwój przemysłu na terenie Polski miał miejsce dopiero w II połowie XIX w., wówczas powstało wiele nowych miast, a równie wiele zostało rozbudowanych (np. Łódź, Zgierz, Żyrardów, Aleksandrów Łódzki, Sosnowiec). Demograficzny rozwój miast dodatkowo spotęgowało uwłaszczenie chłopów (Dziewoński 1947, Węcławowicz 2003). Próby zatarcia różnic w rozwoju gospodarczym kraju poprzez rozwój przemysłu nie powiodły się i tuż przed wybuchem II wojny światowej wskaźnik urbanizacji demograficznej wynosił jedynie 30%. Dopiero koniec wojny i nastanie ustroju socjalistycznego przyczyniły się do rozwoju miast. Ukształtowanie wizji życia miejskiego jako symbolu awansu społecznego, postępu i poprawy warunków życia połączone z forsownym uprzemysłowieniem miast, spowodowały ich rozrost (Gawryszewski 2005). Właściwie przez cały okres trwania PRL rozwój miast związany był z procesami industrializacji, a pojęcie miasta socjalistycznego ściśle związane jest z pojęciem miasta przemysłowego (Węcławowicz 2003). Transformacja systemowa zapoczątkowana w 1989 r. pozwoliła polskim miastom powrócić do „tradycyjnych” czynników rozwoju – wolnego rynku, renty gruntowej. Przedstawiony skrócony rys rozwoju sieci miejskiej w Polsce nasuwa pytanie czy proces ów był jednakowy na terenie całego kraju? Czy o powstaniu i rozwoju miast decydowały takie same czynniki? Odpowiedź na to pytanie jest prosta: zapewne nie. Powstanie i rozwój miasta jest bowiem konsekwencją działania licznych i bardzo zróżnicowanych czynników. Ewolucja miast, poza wieloma cechami wspólnymi, posiada także swoją specyfikę. Proces kształtowania ośrodków miejskich jest odzwierciedlaniem lokalnej historii, tradycji, zmian społecznych, politycznych czy gospodarczych, a warunki te wykazują przestrzenne zróżnicowanie. Tereny obecnie tworzące województwo łódzkie, przez wiele wieków funkcjonowały jako obszar stykowy trzech historycznych prowincji Polski – Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza. W okresie średniowiecza istniały tu cztery ważne jednostki administracyjne – województwa: łęczyckie, sieradzkie, rawskie oraz ziemia wieluńska. Wykształciło się pięć głównych centrów miejskich – Łęczyca, Łowicz, Piotrków, Rawa Mazowiecka, Sieradz (Liszewski 1989, Machlański 2009). Wiek XIX zastał ten obszar bez wykształconego jednolitego systemu osadniczego. Funkcjonujące średniowieczne ośrodki miejskie były organizatorami jedynie lokalnych sieci osadniczych. Nastanie XIX w., wieku rewolucyjnych zmian, w bardzo znaczący sposób wpłynęło na rozwój tego obszaru. Industrializacja nie objęła ukształtowanych historycznie ośrodków władzy i zarządzania, a zakłady przemysłowe lokalizowane były w miastach powstałych na surowym korzeniu (Liszewski 1989). Sieć osadniczą województwa łódzkiego tworzą więc zarówno miasta stare, o średniowiecznym rodowodzie tj. Łęczyca czy Piotrków Trybunalski, jak i miasta młode, niespełna dwustuletnie jak Konstantynów Łódzki, Aleksandrów Łódzki czy Ozorków. Ta cecha sieci miast województwa łódzkiego rodzi szereg pytań: jakie czynniki rządziły/rządzą rozwojem każdego z badanych miast? Czy o rozwoju poszczególnych miast decydowały takie same czy różne czynniki? Jakie są ścieżki rozwoju miast województwa łódzkiego? Czy ścieżki te posiadają cechy wspólne? Przedmiotem badań pracy są 44 miasta tworzące sieć osadniczą województwa łódzkiego (jednostki osadnicze posiadające prawa miejskie 1 stycznia 2011 r.; bez Łodzi), natomiast podmiotem badań ścieżki rozwoju miast województwa łódzkiego. Praca wpisana jest w teorię zależności od ścieżki (path dependence theory). Teoria zależności od ścieżki powstała w latach 80. XX w. na gruncie ekonomii ewolucyjnej. Miała posłużyć do wyjaśnienia procesów adaptacji nowych technologii i rozwoju przemysłu. Teoria zyskała również dużą popularność w naukach społecznych m.in. w socjologii, naukach politycznych oraz geografii ekonomicznej. Głównym założeniem twórców tej koncepcji było zwrócenie uwagi na znaczenie historii (history matters) i powiązanie kluczowych decyzji podjętych w przeszłości ze stanem aktualnym oraz przyszłym. Znajduje ona przede wszystkim zastosowanie w wyjaśnianiu dynamicznych procesów ekonomicznych, społecznych czy przestrzennych, o charakterze przypadkowym, które są nieodwracalne lub trudne do zmiany (David 2001, s. 15). Koncepcja jest także wykorzystywana do wyjaśnienia wyników nietypowych, wyjątkowych, które nie są zgodne z przewidywaniami ogólnie przyjętych teorii (Mahoney 2000, s. 508). W geografii teoria ta jest wykorzystywana do wyjaśnienia lokalizacji i koncentracji działalności gospodarczej w przestrzeni (Arthur 1994; Bellusi 1999; Bellusi i inni 2008; Boschma 1997, 2007; Boschma i Lambooy 1999; Domański 2000, 2003; Grabher 1993; Krugman 1991b, 1994, 1995, 2001) oraz mechanizmów rozwoju różnego rodzaju jednostek przestrzennych tj. miasta, regiony (Atkinson i Oleson 1996; Frost 2001; Gwosdz 2003, 2004a; Percocco 2013; Martin i Simme 2008; Woodlifa 1998).
• Object availability:
  free access
• Date:
  2016.11.02;
  2016;
  2016.12.06
• Type:
  PhD/Doctoral Dissertation
• Language:
  Polish
• Format:
  application/pdf
• Subject:
  ścieżki rozwoju;
  teoria zależności od ścieżki;
  województwo łódzkie;
  geografia miast
• Identifier: http://hdl.handle.net/11089/20019
• Data provider:
  Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego
• Can I use it?:
  seek permission
• Type:
  text