Description

• Title:
  Wpływ unijnej polityki regionalnej na zrównoważony rozwój euroregionów zachodniego pogranicza Polski
• Creator:
  Misztal, Anna
• Contributor:
  Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny;
  ann_mis@wp.pl
• Description:
  W naukach ekonomicznych istnieje szereg zjawisk i problemów badawczych, które pomimo prób ich kwantyfikacji, opisu i naukowego wyjaśniania pozostają wielowymiarowe i nie znajdują jednolitych rozwiązań. Zagadnienia wyrównywania dysproporcji i rozwoju regionalnego są niezwykle interesującym problemem badawczym. Zrównoważony rozwój euroregionów uwarunkowany jest przez wykorzystanie ich wewnętrznego potencjału oraz transfer środków pieniężnych z Unii Europejskiej do regionów peryferyjnych. Zróżnicowanie poziomu rozwoju regionów oraz kwestie spójności społeczno-gospodarczej stanowią jeden z ważniejszych aspektów integracji w ramach kontynentu europejskiego. Rozwój jest procesem złożonym i długotrwałym, u którego podstaw leży jego duże przestrzenne zróżnicowanie. Dysproporcje w poziomie rozwoju poszczególnych regionów są naturalną konsekwencją funkcjonowania każdego społeczeństwa. Pozwalają one na wydzielenie regionów słabiej i lepiej rozwiniętych. Regiony uczestniczą w realizacji unijnej strategii na rzecz zatrudnienia i wzrostu a ich główną rolą jest zapewnienie trwałego a zarazem inteligentnego wzrostu gospodarczego, który sprzyja aktywizacji społecznej. Szczególnym rodzajem regionów są regiony transgraniczne, często określane mianem peryferyjnych lub opóźnionych. Ich położenie wzdłuż granic państwowych powoduje, iż charakteryzują się one niższym poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego. Istotną rolę w polityce Unii Europejskiej zajmuje współpraca transgraniczna, która dąży do eliminacji negatywnych skutków istnienia granic państwowych i nawiązywania współpracy pomiędzy podmiotami i instytucjami w celu rozwiązywania problemów społecznych, gospodarczych i kulturowych terenów przygranicznych. Stanowi ona swego rodzaju odpowiedź na konflikty, które pojawiały się w historii i jest czynnikiem wpływającym na rozwój i pogłębianie procesów integracyjnych w Europie. Współpraca transgraniczna umożliwia trwały i zrównoważony rozwój obszarów przygranicznych. Koncepcja zrównoważonego rozwoju jest metodą na zapewnienie homeostazy pomiędzy rozwojem gospodarczym, społecznym i poprawą stanu środowiska naturalnego. Jej przejawem jest podejmowanie szeregu działań wspierających rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, inicjatyw związanych z ochroną środowiska naturalnego, wspieraniem handlu oraz przedsięwzięć kulturalnych. Szczególnym rodzajem regionu transgranicznego jest euroregion. Euroregiony wywodzą się ze współpracy transgranicznej i stanowią ich zinstytucjonalizowaną formę, ukierunkowaną na współpracę w ściśle określonych dziedzinach. Współpraca ta może mieć wymiar gospodarczy, społeczny, polityczny, kulturalny, w zakresie ochrony środowiska. Jej celem jest podnoszenie poziomu i jakości życia mieszkańców, rozwój gospodarczy, zapobieganie klęskom żywiołowym, wymiana kulturowa, nawiązywanie relacji pomiędzy szkołami i instytucjami publicznymi. Wyrównywanie dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego i terytorialnego poszczególnych regionów stanowi nadrzędny cel unijnej polityki regionalnej. U jej podstaw leży przekonanie o niemożliwości samoistnego, rynkowego niwelowania powstałych dysproporcji i konieczność pomocy ze strony odpowiednich instytucji we wdrażaniu rozwiązań prawno-ekonomicznych. Realizacja celów odbywa się poprzez transfer środków finansowych z funduszy strukturalnych do regionów o niższym poziomie rozwoju. W literaturze przedmiotu problematyka euroregionalna jest analizowana głównie pod kątem gospodarczego, społecznego i kulturowego wpływu instytucji euroregionalnych na rozwój terenów przygranicznych. Brakuje natomiast analizy wdrażania koncepcji zrównoważonego rozwoju przez euroregiony i badania wpływu środków z funduszy polityki regionalnej na zapewnienie ich trwałego i zrównoważonego rozwoju. Podstawowym celem pracy jest przedstawienie roli polityki regionalnej Unii Europejskiej w zapewnieniu zrównoważonego rozwoju euroregionów. Euroregiony są szczególnym rodzajem regionów o ważnym znaczeniu dla przebiegu integracji europejskiej i współpracy z sąsiadami. Współpraca w ich ramach koncentruje się wokół problematyki rozwoju regionalnego, poprawy stanu infrastruktury i ochrony środowiska naturalnego, współpracy kulturowej i społecznej. Euroregionalne programy rozwoju bardzo często obejmują triadę celów gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Zasadność regionalnego ujmowania koncepcji zrównoważonego rozwoju wiąże się z integralnością środowiska przyrodniczego i wykraczaniem poza kompetencje poszczególnych gmin problemów związanych z terenami chronionymi, gospodarką wodną, gospodarką odpadami, ograniczeniem zanieczyszczeń. W celu zapewnienia widocznych rezultatów gospodarczych i w ochronie środowiska niezbędna jest współpraca transgraniczna. Efektywność tej współpracy w dużej mierze zależy od posiadanych środków finansowych, stąd też ogromna rola narzędzi polityki regionalnej ukierunkowanych na przekazywanie środków finansowych na wspólne projekty gospodarcze, społeczne i z zakresu ochrony środowiska naturalnego. W tym kontekście hipoteza główna pracy została sformułowana następująco: Fundusze unijnej polityki regionalnej mają istotny wpływ na zrównoważony rozwój euroregionów W toku wywodów podjęto również próbę odpowiedzi na następujące pytania badawcze:  Czy realizacja koncepcji zrównoważonego i trwałego rozwoju na poziomie regionalnym jest konsekwencją wzrostu roli i znaczenia regionów w Unii Europejskiej?  Czy ewolucja instrumentów finansowych unijnej polityki regionalnej wpływa na efektywność ich wykorzystania w regionach?  Czy euroregion dzięki odpowiedniej strukturze organizacyjnej i realizowanym strategiom przyczynia się do aktywizacji terenów przygranicznych?  Jaką rolę odgrywają euroregiony w realizacji zrównoważonego rozwoju?  Czy euroregion jest podstawowym ogniwem strategii tworzenia MŚP oraz kreowania sieci współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi w regionach transgranicznych?  Czy instrumenty finansowe unijnej polityki regionalnej przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju euroregionów? Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny. Realizacja celu badawczego wymagała zastosowania metody retrospektywnego i krytycznego przeglądu wyselekcjonowanej polskiej i anglojęzycznej literatury przedmiotu (zwartej i czasopiśmienniczej), analizy przyczynowo-skutkowej oraz analizy dokumentów źródłowych, aktów prawnych, danych statystycznych. Podstawową metodą badawczą stosowaną w pracy jest metoda indukcyjna. Empiryczna część pracy wymagała zbudowania modelu empiryczno-indukcyjnego stworzonego na podstawie statystycznej analizy regresji. Rozprawa składa się z wstępu, siedmiu rozdziałów, zakończenia i bibliografii. Układ dysertacji podporządkowany został weryfikacji przyjętej hipotezy głównej. Wstęp zawiera syntetyczne wprowadzenie w problematykę badań oraz podstawowe pytania badawcze. W zakończeniu przedstawiono podsumowanie przeprowadzonych analiz oraz wnioski wynikające z całokształtu badań. Rozdział pierwszy ma charakter wstępny, instrumentalny i porządkujący. Poświęcony został problematyce rozwoju regionalnego. Punktem wyjścia dla rozważań była próba określenia podstawowych definicji związanych z regionem, regionalizacją. Pozwoliły one przejść do omówienia istoty i uwarunkowań a także przyczyn występowania dysproporcji w rozwoju regionalnym. Przedstawiono koncepcje trwałego i zrównoważonego rozwoju jako nowe podejście do problematyki regionalnej. Końcowe rozważania dotyczą zasadności jej wdrażania na poziomie regionalnym. W rozdziale drugim przedstawiono historię i ewolucję polityki regionalnej UE a także jej rolę w zrównoważonym rozwoju regionów. Celem rozdziału jest ukazanie zmian, jakie miały miejsce w podejściu do kwestii pomocy finansowej z UE dla rozwoju regionów. W rozdziale trzecim opisano rolę współpracy transgranicznej dla integracji i rozwoju obszarów peryferyjnych w Unii Europejskiej oraz uwarunkowania funkcjonowania euroregionów. Końcowe rozważania dotyczą wpływu euroregionów na aktywizację terenów przygranicznych oraz znaczenia polityki regionalnej dla ich dalszego rozwoju. W rozdziale czwartym podjęto próbę określenia zasadności implementacji koncepcji zrównoważonego rozwoju w euroregionach. Idea zrównoważonego rozwoju przedstawiona została w kontekście warunków jej realizacji na poziomie euroregionalnym. Rozważania zawierają szkic euroregionalizacji w Polsce i podstawowe zagadnienia rozwoju współpracy euroregionalnej. W rozdziale przedstawiono efekty współpracy transgranicznej w aspekcie ekonomicznym, społecznym i ochrony środowiska naturalnego na granicach Rzeczpospolitej Polskiej. W rozdziale piątym opisano uwarunkowania geograficzne, społeczne i ekonomiczne rozwoju euroregionów. Podjęto również próbę ukazania euroregionu jako podstawowego ogniwa strategii tworzenia przedsiębiorstw oraz kreowania współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi w regionach transgranicznych. W rozdziale szóstym opisano cele euroregionów w zakresie realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju. Podjęto również próbę oceny spójności społecznej, gospodarczej i ekologicznej euroregionów na zachodnim pograniczu Polski. Opisano doświadczenia i bariery współpracy oraz sprecyzowano zalecenia na przyszłość. Rozdział siódmy ma charakter empiryczny. Wstępne rozważania poświęcone zostały analizie unijnej polityki regionalnej wdrażanej w euroregionach zachodniego pogranicza Polski. Stworzono wskaźnik zrównoważonego rozwoju euroregionów oraz przeprowadzono statystyczną analizę wpływu zmiennych cząstkowych na jego poziom z wykorzystaniem wskaźnika korelacji Pearsona oraz statystycznej analizy regresji. Pozwoliło to na stworzenie modelu empirycznego oceny wpływu środków finansowych przekazywanych w ramach unijnej polityki regionalnej na poziom zrównoważonego rozwoju euroregionów.
• Object availability:
  free access
• Date:
  2016.10.09;
  2016;
  2016.10.24
• Type:
  PhD/Doctoral Dissertation
• Language:
  Polish
• Format:
  application/pdf
• Subject:
  euroregiony;
  zrównoważony rozwój
• Identifier: http://hdl.handle.net/11089/19840
• Data provider:
  Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego
• Can I use it?:
  seek permission
• Type:
  text