Object's details: Monopol emisyjny Narodowego Banku Polskiego w przepisach konstytucyjnych i ustawowych

Provider:Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego

Description

Title:
Monopol emisyjny Narodowego Banku Polskiego w przepisach konstytucyjnych i ustawowych
Creator:
Ofiarski, Zbigniew
Contributor:
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Prawa i Administracji
Description:
Wzorce konstytucyjnego monopolu emisyjnego Narodowego Banku Polskiego zauważalne są w polskim ustawodawstwie z lat 1918–1939. Dotyczą one statusu prawnego i zadań Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, a następnie Banku Polskiego SA. Przysługiwał im przywilej emitowania pieniądza, tzn. wprowadzania do obiegu pieniądza pełniącego funkcję środka płatniczego na terytorium Rzeczypospolitej. Obowiązujące w latach 1944–1997 ustawy regulujące pozycję prawną oraz funkcje NBP jako centralnego banku państwa stanowiły także o monopolu emisyjnym tego banku. Do 1989 r. nie był to jednak monopol realny, ponieważ rozmiary emisji określała i zatwierdzała Rada Ministrów, przy czym od 1975 r. NBP obowiązany był organizować i regulować obrót gotówkowy zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej. Monopol emisyjny NBP podniesiono do rangi normy konstytucyjnej w 1997 r. Wpływ na jego ostateczny kształt miały propozycje zawarte w projektach konstytucji przedkładanych Zgromadzeniu Narodowemu w latach 1993–1997. Efektem jest wyrażone w art. 227 ust. 1 Konstytucji RP wyłączne prawo NBP do emisji pieniądza, skorelowane z innymi uprawnieniami oraz obowiązkami banku centralnego, tzn. z wyłącznym prawem do ustalania i realizowania polityki pieniężnej oraz odpowiedzialnością za wartość polskiego pieniądza. Wymienione atrybuty wyznaczają status NBP jako centralnego banku państwa, a także tworzą podstawy systemu monetarnego państwa. Standard konstytucyjny doprecyzowano w ustawie o NBP, ale widoczny jest dysonans między regulacjami konstytucyjnymi i ustawowymi. Monopol emisyjny NBP wyrażono w Konstytucji RP szerzej, gdyż dotyczy on „pieniądza” (gotówkowego i bezgotówkowego), natomiast w ustawie o NBP został ograniczony tylko do „znaków pieniężnych” (pieniądza gotówkowego). Będąc odpowiedzialnym za wartość polskiego pieniądza, NBP powinien kontrolować wielkość emisji znaków pieniężnych. Nie może dopuszczać do nadmiernej ich emisji, której efektem byłoby osłabienie siły nabywczej polskiego pieniądza, zmniejszenie zainteresowania przeprowadzaniem rozliczeń z jego użyciem i gromadzeniem w nim oszczędności lub osłabienie kursu wobec walut obcych.
Object availability:
free access
Rights: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Date:
2025.01.24;
2025.01.23
Type:
Book chapter
Language:
Polish
Format:
application/pdf
Publisher:
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Relation:
Bogucka-Felczak M., Nowak T., Olesiak J. (red.), Instytucje prawa finansowego a wartości konstytucyjne: Księga dedykowana Profesor Teresie Dębowskiej-Romanowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2024;
Subject:
Konstytucja RP;
bank centralny;
emisja pieniądza;
system monetarny
Identifier:
Ofiarski Z., Monopol emisyjny Narodowego Banku Polskiego w przepisach konstytucyjnych i ustawowych, [w:] Instytucje prawa finansowego a wartości konstytucyjne: Księga dedykowana Profesor Teresie Dębowskiej-Romanowskiej, Bogucka-Felczak M., Nowak T., Olesiak J. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2024, s. 91-107, https://doi.org/10.18778/8331-496-9.08;
978-83-8331-496-9;
http://hdl.handle.net/11089/54358 ;
978-83-8331-497-6;
10.18778/8331-496-9.08
Data provider:
Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego

Similar objects

Monopol emisyjny Narodowego Banku Polskiego w przepisach konstytucyjnych i ustawowych

Creator:Ofiarski, Zbigniew

Date:2025.01.24 | 2025.01.23

Type:text

Mowa j. w. jmći Borcha woiewody inflantskiego na seymie walnym ordynaryinym warszawskim miana die 12 Novembris 1766.

Creator:Borch, Jan Andrzej (1715-1780) Autor

Date:1766.11.12 - ...

Type:other

Wniosek Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli prewencyjnej – z prac nad art. 122 Konstytucji RP

Creator:Chruściak, Ryszard

Date:2022.09.27 | 2016

Type:text

Zarządzenie referendum ogólnokrajowego przez Prezydenta RP (wybrane zagadnienia)

Creator:Uziębło, Piotr

Date:2022.09.28 | 2016

Type:text

Verordnung der kaiserllichen königlichen bevollmächtigten westgalizischen Einrichtungshofkommission : Neue Kupfergroschen werden in Kurs gesetzet : [Datum:] Krakau am 24ten September 1799 = Rozporządzenie Cesar. Król. Pełnomocney Kommissyi Zadworney Galicyi Zachodniey : Nowe miedzianne Grosze (pospolicie Czeskie zwane) w Kurs zaprowadzaią się : [Datum:] w Krakowie dnia 24go Września 1799.

Date:1799.09.24 - ...

Type:other

Can I use it?:yes

Verordnung der kaiserl. königl. bevollmächtigten westgalizischen Hofkommission : Wird die Aussprägung und Kursirung der Doppelgroschen [...] : [Datum:] Krakau den 4ten Hornung 1800 = Rozporządzenie Ces. Król. pełnomocney Kommissyi Galicyi Zachodniey : Wybicie, i kursowanie podwóynych czeskich miedzianych podaie się do wiadomości : [Datum:] w Krakowie dnia 4go Listopada 1800.

Date:1800.11.04 - ...

Type:other

Can I use it?:yes

Odpowiedz na punkta podane Kommissyi Menniczney dnia 14 miesiąca października 1774 [...].

Date:1774.10.14 - ...

Type:other

Can I use it?:yes

Wir Franz der Zweyte, von Gottes Gnaden erwählter römischer Kaiser [...] : [Incipit:] Da eine beträchtliche Menge Bankozettel, besonders von der am meisten umlaufenden Gattung zu 5 Gulden, bereits so sehr abgenützt ist [...] : [Datum:] Gegeben in [...] Wien den 15ten [...] Mai, im achtzehnhunderten [...] Jahre = My Franciszek Wtóry [...] : [Incipit:] Gdy znaczna mnogość Bankocetlów, mianowicie z gatunku po 5 Ryń, naywięcey kursuiącego, tak mocno iuż iest przetarta [...] : [Datum:] Dan w [...] Wiedniu dnia 15 go [...] Maia, Tysiącznego, ósmsetnego [...] roku.

Creator:Franciszek I (cesarz Austrii ; 1768-1835)

Date:1800.05.15 - ...

Type:other

Federacja Bibliotek Cyfrowych

Object's details: Monopol emisyjny Narodowego Banku Polskiego w przepisach konstytucyjnych i ustawowych

Description

Similar objects