Description

• Title:
  Art in the Service of Religious Confraternities in Skalbmierz. Addenda
• Creator:
  Sowała, Wojciech
• Description:
  This paper is an analysis of the religious brotherhoods of Skalbmierz and their Early Modern furnishings. The article discusses both the preserved objects and those known from written sources, with particular emphasis on the recent discoveries made during the restoration works. In the Early Modern era, Skalbmierz was classified as a medium- sized city in Lesser Poland, but due to the collegiate church and the school there, it was an important centre in the region. This is visible, for example, in the case of religious brotherhoods, whose number and activity are impressive, considering thesize of the city. The oldest brotherhoods are the craft guilds that have been listed in Skalbmierz since the mid-15th century. The only remnant of their activity is an altar from around 1700 with images of Saints Cryspin and Cryspinian. The literary brotherhood, listed in 1546, had also an altar in the collegiate church. Unfortunately, both the retable and its settings are known only from brief references in the inventories. The dynamic development of the confraternities in the city took place at the beginning of the 17th century. In this time, the confraternities of the Passion and of St. Anne were established. The first, modelled on the Kraków Archconfraternity of the Passion, had an altar with the image of the Crucifixion in the church (in mid-18th century it was replaced by the present one by provost Antoni Stanclewicz) and a crypt decorated with paintings. The frescoes show brethren in costumes identical to those worn by the Kraków confraternity. The 17th-century chalice belonging to the confraternity, funded by one of the townspeople, has also been preserved. The 17th-century equipment of the brotherhood of St. Anne is known only from written sources and included the altar, paraments and liturgical books. In the mid-18th century, the brethren’s retable was rebuilt, including a picture modelled on the image in the main altar of St. Anne church in Kraków. In the second half of the 17th century, the brotherhood of Our Lady of the Rosary was established, modelled on the confraternity at the Dominican Church in Kraków. The image of Our Lady of the Snow was associated with the brotherhood altar, dated to the mid-18th century. Its careful examination, which was possible thanks to the removal of the silver robe for conservation purposes, indicates that the painting was modelled on the image from the Kraków’s church of The Holy Trinity. A lost painting of Infant Jesus, belonging to the second Rosary brotherhood, was discovered in the same altar. The image contains a complex iconographic program with the Eucharistic meaning, likewise the feretory belonging to the same confraternity with an image based on the Book of Ecclesiastes. In the summary, attention is paid to drawing inspiration from Kraków, which included the transfer of both organizational and artistic patterns, and to the role of the canons who were responsible for the complex iconography and ideological meaning of the works. It is also significant that the equipment was funded by both brethren, townspeople who did not belong to the brotherhoods and canons, which indicates the significant role that the organizations played in the life of the city. ;
  Artykuł zawiera analizę skalbmierskich bractw religijnych i należącego do nich nowożytnego wyposażenia. Omówiono w nim obiekty zarówno zachowane, jak i znane tylko ze źródeł pisanych z okresu od XVI do XIX w., ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich odkryć, dokonanych w trakcie prac konserwatorskich. W epoce staropolskiej Skalbmierz był zaliczany do średniej wielkości miast Małopolski, ale ze względu na znajdującą w nim kolegiatę i prowadzoną przy niej szkołę stanowił liczący się ośrodek w regionie. Widoczne jest to między innymi na przykładzie bractw religijnych, których liczba i ożywiona działalność jest imponująca, jeśli wziąć pod uwagę wielkość miasta. Za najstarsze bractwa należy uznać cechy rzemieślnicze, które notowane są w Skalbmierzu od połowy XV w. Jedyną pozostałością po ich działalności jest ołtarz z około 1700 r. z wyobrażeniami św. Kryspina i Kryspiniana. Bractwo literackie, notowane już w 1546 r., również posiadało w kolegiacie ołtarz; niestety, zarówno retabulum, jak i jego wyposażenie znane są jedynie z lakonicznych wzmianek w inwentarzach. Dynamiczny rozwój konfraterni w mieście nastąpił w początkach XVII w. Powstały wtedy bractwa Męki Pańskiej i św. Anny. To pierwsze, wzorowane na krakowskiej archikonfraterni, posiadało w kościele ołtarz z wyobrażeniem Ukrzyżowania (w połowie XVIII w. zmieniony na obecny z fundacji prepozyta Antoniego Stanclewicza) oraz kryptę dekorowaną malowidłami przedstawiającymi konfratrów w strojach identycznych z noszonymi przez członków krakowskiego bractwa. Zachował się też XVII-wieczny kielich należący do konfraterni, fundowany przez jednego z mieszczan. Z kolei XVII-wieczne wyposażenie bractwa św. Anny, znane wyłącznie ze źródeł pisanych, obejmowało ołtarz, paramenty i księgi liturgiczne. W połowie XVIII w. przebudowano brackie retabulum, umieszczając w nim kopię obrazu z ołtarza głównego krakowskiego kościoła św. Anny. W drugiej połowie XVII w. powstało bractwo Matki Bożej Różańcowej, wzorowane na konfraterni przy krakowskim kościele Dominikanów. Z ołtarzem brackim związany był obraz Matki Boskiej Śnieżnej. Dokładne oględziny, możliwe dzięki zdjęciu do konserwacji pokrywających go sukienek, wykazały, że obraz wykonano na wzór wizerunku z krakowskiego kościoła św. Trójcy. Ostatnio w pochodzącym z połowy XVIII w. ołtarzu brackim odkryto znany z inwentarzy, zaginiony obraz Dzieciątka Jezus należący do drugiego bractwa różańcowego. Wyróżnia go złożony program ikonograficzny o wymowie eucharystycznej. Podobny charakter ma należący do tej samej konfraterni feretron z wyobrażeniem inspirowanym cytatem z Księgi Eklezjastesa. W podsumowaniu zwrócono uwagę na czerpanie inspiracji z Krakowa i przenoszenie wzorów zarówno organizacyjnych, jak i artystycznych, oraz na rolę kanoników, którzy byli odpowiedzialni za złożoną ikonografię i wymowę ideową dzieł. Znamienna też jest praktyka fundowania wyposażenia przez konfratrów, mieszczan nienależących do bractw i kanoników, co wskazuje na niebagatelną funkcję, jaką organizacje pełniły w życiu miasta.
• Object availability:
  free access
• Rights:
  Prawa autorskie (c) 2021 Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo
• Date:
  2021.01.09
• Type:
  info:eu-repo/semantics/article;
  info:eu-repo/semantics/publishedVersion
• Language:
  Polish
• Source:
  Acta Universitatis Nicolai Copernici [Heritage Studies and Conservation Science]; Vol. 51 (2020); 83-113;
  Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo; Tom 51 (2020); 83-113;
  2392-1250;
  0208-533X
• Format:
  application/pdf
• Publisher:
  Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
• Relation: https://apcz.umk.pl/AUNC_ZiK/article/view/AUNC_ZiK.2020.004/28807
• Subject:
  Skalbmierz;
  brotherhood;
  confraternity;
  Literary Confraternity;
  Confraternity of the Passion;
  Confraternity of the Rosary;
  Confraternity of the Most Holy Name of Jesus;
  Confraternity of St. Anne;
  collegiate;
  bractwo;
  konfraternia;
  Bractwo Literackie;
  Bractwo Męki Pańskiej;
  Bractwo Różańcowe;
  Bractwo Najświętszego Imienia Jezus;
  Bractwo św. Anny;
  kolegiata.
• Identifier: https://apcz.umk.pl/AUNC_ZiK/article/view/AUNC_ZiK.2020.004
• Data provider:
  Akademicka Platforma Czasopism
• Can I use it?:
  seek permission
• Type:
  text