Description

• Title:
  The Influence of Johann Gottlieb Fichte’s Theory of Knowledge on the Structure of Johann Friedrich Herbart’s Psychology
• Creator:
  Matysiak, Adam
• Description:
  The article answers the question: to what degree is Johann Friedrich Herbart’s tendency to unify the object of psychology (subsequently abandoning faculty psychology) relies on developing intuitions of Johann Gottlieb Fichte’s theory of knowledge? In the first part, I discuss the topic of the article and justify the choice of Herbartian psychology as the object of investigation. In the second part, I present Herbart’s basic psychological texts. I present ideas stemming from the philosophical tradition, which Herbart introduces into his psychology: especially Fichte’s critique of the faculty theory and Kant’s conviction, that a theory is scientific only inasmuch as it is mathematized. I argue that postulating mathematization of psychology brings Herbart to a critique of faculty psychology, subsequently closer to a Fichtean perspective. In the third part I present a theory of consciousness, underlying Herbart’s critique, which cannot be reduced to the concepts of pre-Kantian psychology and metaphysics. I point out the origins of such theory in Fichte’s theory of knowledge, especially in his analyses of representation. I discuss Herbart’s critique of Fichte interconnecting the notions of representation and drive. I argue as well, that the notion of representation as analysed in Fichte’s theoretical philosophy remains important for Herbartian psychology. It allows transforming the the object of psychology into a system of dynamically and reciprocally conditioning rules. This change of structure allows to present psychic phenomena in quantitative categories, allowing for mathematizing psychology. I shortly discuss Herbart’s method of relations. I point out its connection to his theory of consciousness, but also its strong metaphysical implications. In the fourth part of the article, I briefly discuss such implications of Herbart’s psychology: the abandonment of the ego for the simple notion of the soul. I conclude with a question about the potential relation between Herbart’s concept of the soul and problems posed within German early romanticism.;
  Artykuł przedstawia odpowiedź na pytanie: w jakim stopniu dążenie Johanna Friedricha Herbarta do ujednolicenia przedmiotu psychologii (zarzucenia teorii władz umysłowych) oparte jest na rozwinięciu intuicji teorii wiedzy Johanna Gottlieba Fichtego? W części pierwszej omawiam temat artykułu i uzasadniam wybór psychologii Herbarta jako przedmiotu analizy. W drugiej części prezentuję podstawowe teksty psychologiczne Herbarta. Wskazuję koncepcje zaczerpnięte z tradycji filozoficznej, które Herbart włącza w swoją psychologię: w szczególności Fichteańską krytykę teorii władz umysłowych oraz przekonanie Kanta, że o naukowości teorii świadczy możliwość jej matematyzacji. Argumentuję, że postulat matematyzacji psychologii skłania Herbarta do krytyki teorii władz umysłowych, co zbliża go do stanowiska Fichtego. W części trzeciej wykazuję, że u podstaw tej krytyki leży teoria świadomości niesprowadzalna do pojęć przed-kantowskiej psychologii i metafizyki. Wskazuję na źródła tej teorii świadomości w teorii wiedzy Fichtego, szczególnie pod względem ujęcia pojęcia przedstawienia. Omawiam Herbartowską krytykę powiązania w teorii wiedzy przedstawienia i dążności. Zarazem argumentuję, że pojęcie przedstawienia opracowane w filozofii teoretycznej Fichtego jest istotne dla psychologii Herbarta. Umożliwia ono przekształcenie przedmiotu psychologii z układu trwałych dyspozycji w system dynamicznie warunkujących się wzajemnie reguł. Ta zmiana struktury pozwala na ujęcie zjawisk psychicznych w kategoriach ilościowych, a zatem na matematyzację psychologii. Pokrótce omawiam Herbartowską metodę relacji. Wskazuję na jej związek z przedstawioną teorią świadomości, ale też na jej mocne implikacje metafizyczne. W czwartej części krótko omawiam metafizyczne implikacje psychologii Herbarta: zarzucenie pojęcia Ja na rzecz prostego pojęcia duszy. Na zakończenie formułuję pytanie o potencjalny związek Herbartowskiej koncepcji duszy z zagadnieniami poruszanymi przez wczesnych romantyków niemieckich.
• Object availability:
  free access
• Rights: https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0 ;
  Prawa autorskie (c) 2025 Adam Matysiak
• Date:
  2025.03.12
• Type:
  info:eu-repo/semantics/article;
  info:eu-repo/semantics/publishedVersion
• Language:
  Polish
• Source:
  Ruch Filozoficzny; Vol. 80 No. 4 (2024); 69-95;
  Ruch Filozoficzny; Tom 80 Nr 4 (2024); 69-95;
  2545-3173;
  0035-9599
• Format:
  application/pdf
• Publisher:
  Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
• Relation: https://apcz.umk.pl/RF/article/view/53892/41806
• Subject:
  Johann Friedrich Herbart;
  Johann Gottlieb Fichte;
  psychologia;
  filozofia umysłu;
  świadomość;
  przedstawienie;
  matematyzacja;
  psychology;
  philosophy of mind;
  consciousness;
  representation;
  mathematization
• Identifier: https://apcz.umk.pl/RF/article/view/53892
• Data provider:
  Akademicka Platforma Czasopism
• Can I use it?:
  seek permission
• Type:
  text